Op de eerste bijeenkomst van Hollandse Luchten in Zaanstad komt een groep gemotiveerde Zaankanters samen in buurthuis Het Brandtweer in Koog aan de Zaan. Ze willen meer weten over de luchtkwaliteit in hun leefomgeving. Deze wordt onder andere beïnvloed door verkeer, industrie en scheepvaart over de Zaan. Hollandse Luchten is in 2020 in Zaanstad begonnen in de wijk Kogerveld, die is omsloten door de snelwegen A7 en A8. Via de gemeente is het project nu ook terecht gekomen in de wijk Koog a/d Zaan. Als we over de drukke A8 de wijk binnenrijden zien we dat hier fabrieken en woningen naast elkaar staan. Een andere groep, de Saense Onderwonenden Schiphol, heeft ook aan de gemeente gevraagd of zij mogen deelnemen; zij maken zich zorgen over de overlast van de aanvliegroutes over Krommenie, Assendelft en Westzaan.
Wethouder Wessel Breunesse is aanwezig om uit te leggen hoe de gemeente zich inzet voor de luchtkwaliteit. Zaanstad is onder andere aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord waarin er wordt gestreefd naar een gezondheidswinst van 50 procent in 2030 ten opzichte van 2016. In de presentatie van Bart Poelman van GGD Zaanstreek & Waterland wordt duidelijk wat dat concreet betekent; de ziektelast in Nederland lag in 2014 voor 5.7% aan een ongezond milieu, grotendeels te wijten aan luchtverontreiniging. In 2018 was dit nog maar 3,5%, terwijl in datzelfde jaar 9,1% door roken en 8,1% door ongezonde voeding komt (zie figuur 1). Een fijnstofkaart van heel Nederland laat zien dat de luchtkwaliteit sinds 2014 gestaag is verbeterd.
Figuur 1: Ziektelast in Nederland door risicofactoren. Bron: Volksgezondheidtoekomstverkenning 2018 (RIVM)
In Zaanstad staan drie officiële meetstations van het Luchtmeetnet en hangt een netwerk van Palmesbuisjes rond de verkeersaders. In Hollandse Luchten gaan we dit aanvullen met zo’n 15 burgerwetenschapssensoren die fijnstof (PM2,5) meten. Tijdens de eerste bijeenkomst stelden we meetvragen op met bewoners, waarmee we tijdens de tweede bijeenkomst op 28 november de beste plaatsen voor deze sensoren kunnen bepalen. De meetvragen die werden gesteld, gaan onder andere over de invloed van vrachtverkeer en vliegverkeer op fijnstof bij verschillende windrichtingen. Een andere vraag die werd gesteld is of er een lineair verband is tussen de hoeveelheid fijnstof en afstand tot de snelweg. Leden zijn ook benieuwd of geuroverlast uit de fabrieken te linken is aan hogere fijnstofmetingen. Er was ook iemand die het project kwalitatief benadert: hebben de meetuitkomsten effect op de gezondheidsbeleving van de deelnemers?
Een deel van de meetvragen kan worden beantwoord door de data die de deelnemers verzamelen, maar niet alle vragen kunnen met deze data worden beantwoord. Het is bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om een specifieke bron aan te wijzen. NO2 hangt meestal wel heel duidelijk rond een snelweg, maar fijnstof verplaatst zich in wolken en verstrooit. Ook komt er veel fijnstof uit het buitenland in Nederland terecht, hoewel we netto meer fijnstof exporteren. In de komende bijeenkomsten gaat Hollandse Luchten hier verder op in. Wat wil je met de data? En wat kun je met de data?
Op 28 november komen we weer samen in buurthuis Het Brandtweer in Koog aan de Zaan. Tijdens deze bijeenkomst stellen de leden samen een meetplan op voor hun meetvragen en worden de locaties van de sensoren bepaald. Het RIVM geeft tips over hoe de leden hun meetvragen kunnen beantwoorden en waar men aanvullende data kan vinden. Daarnaast geeft de GGD Amsterdam een presentatie over het netwerk van Palmesbuisjes. Mensen die niet bij de eerste bijeenkomst waren kunnen op 28 november nog aansluiten met nieuwe meetvragen.
Inmiddels is ook de tweede bijeenkomst geweest. Benieuwd naar hoe die is verlopen? Lees het verslag over de tweede bijeenkomst in Zaanstad.