Hollandse Luchten is een project over burgerwetenschap en het meten van de leefomgeving met sensortechnologie. Burgerwetenschap is onderzoek dat niet naar, maar met of door de burger gedaan wordt. Ons doel is om bewoners een platform te geven om het gesprek aan te gaan met instituties, experts en bedrijven en zo de fysieke leefomgeving te verbeteren. Het is tegelijkertijd een onderzoeksproject: hoe kunnen we het verbeteren van de fysieke leefomgeving mogelijk maken? Daarom zijn we Hollandse Luchten begonnen met het onderdeel luchtkwaliteit.

Met het platform Hollandse Luchten meten we de luchtkwaliteit. We willen de data toegankelijker maken door onder andere samen data te analyseren. Daarnaast werken we aan methoden die het makkelijker moeten maken om zelf data te kunnen analyseren.

We willen leden van Hollandse Luchten meer inzicht geven in lokale luchtkwaliteit door hen in staat te stellen die zelf te meten. Door leden, experts, instituties en het bedrijfsleven bij elkaar te brengen, bouwen we aan meer kennis over luchtkwaliteit en het belang daarvan. Het project heeft daarnaast het doel om de drempel tussen bewoners, instituties, experts en het bedrijfsleven te verlagen, het moet een plek zijn waarin alle leden terecht kunnen met zorgen, vragen en ideeën over luchtkwaliteit. 

De leden van Hollandse Luchten meten de luchtkwaliteit met behulp van sensortechnologie.

Sinds november 2022 gebruiken de leden de SODAQ AIR. Deze meet fijnstof (PM2.5), temperatuur en luchtvochtigheid. Van 2019 tot en met 2022 gebruikten de leden van Hollandse Luchten de experimentele HoLu-kits. Deze maten fijnstof (PM2,5 en PM10). De Extended HoLu-kits maten ook stikstofdioxide (NO2), temperatuur en luchtvochtigheid.

De leden hebben sinds 2023 toegang tot de data van NO2-metingen met Palmesbuisjes in de deelnemende gemeenten door de GGD Amsterdam. In sommige gebieden, zoals de IJmond, hebben de leden een aantal locaties voor NO2-metingen aangewezen. 

De data van de officiële meetstations van Luchtmeetnet worden ook op de kaart gevisualiseerd. Deze officiële meetstations worden voor referentiedoeleinden gebruikt.

Hollandse Luchten is een experimenteel project waarin er onderzoek wordt gedaan naar de kwaliteit van sensordata en hoe je deze het beste kunt inzetten. In de toekomst willen we met Hollandse Luchten meer aspecten van de leefomgeving meten.

Alle data zijn indicatief en hebben geen juridische betekenis.

De officiële meetstations geven nauwkeurige maar plaatsgebonden data en dus een globaal beeld van de luchtkwaliteit in Nederland. Luchtkwaliteit kan echter sterk verschillen per locatie en tijdstip. Hollandse Luchten vult de officiële metingen aan met burgermetingen van luchtkwaliteit. Met betaalbare en toegankelijke open-source sensoren kan de luchtkwaliteit in de deelnemende gemeenten fijnmazig worden gemeten. We kunnen daardoor een beter idee krijgen van hoe de vervuiling zich verspreidt. De combinatie van data van betaalbare sensorkits en officiële metingen kan nuttige inzichten geven in bijvoorbeeld pieken en patronen. Dit vormt de basis voor dialoog en aanvullend onderzoek. Op deze manier kan burgerwetenschap lokale problematiek aankaarten en biedt het data om verandering teweeg te brengen.

In Hollandse Luchten hebben we gebruik gemaakt van twee verschillende sensorkits.

Vanaf najaar 2022 meten we met de Sodaq AIR: Instructies gebruik SODAQ AIR voor Hollandse Luchten. Meer informatie over de Sodaq AIR vind je op deze pagina: https://hollandse-luchten.org/sodaq-air/. Problemen met de Sodaq AIR? Kijk wat je zelf thuis kan doen in het Troubleshoot-document.

Tot en met 2022 werden de metingen gedaan middels de HoLu-kits. Vanaf 1 december 2022 worden de HoLu’s niet langer ondersteund. De data is nog wel zichtbaar op de kaart onder ’toon inactieve sensoren’.  Tijdens de startbijeenkomsten in de IJmond en Zaanstad zijn veel oude HoLu’s opgehaald. Heb je je HoLu niet kunnen inleveren? In dit document lees je hoe je zelf de onderdelen kan recyclen. 

De data van Hollandse Luchten is van de leden. Hollandse Luchten helpt haar leden om meetvragen op te stellen en deze te beantwoorden aan de hand van de data en begeleide data-analyse. 

De data is open toegankelijk via de kaart van Hollandse Luchten, het Samen Meten platform, SODAQs Knowyourair, en de API van de provincie Noord-Holland.

Op de Hollandse Luchten kaart kan je op alle meetpunten klikken om per sensor de opgehaalde data te bekijken. Door in de legenda ’toon historische data’ aan te vinken, kun je ook de data bekijken van sensorkits die al langer dan zeven dagen offline zijn. Zo kan je ook de data van de oude HoLu-kits bekijken.

De sensorkits van Hollandse Luchten maken gebruik van relatief nieuwe technologie: we onderzoeken hoe we deze technologie kunnen inzetten om verbeteren van de fysieke leefomgeving mogelijk te maken. De data die de leden van Hollandse Luchten verzamelen zal door de provincie worden gebruikt voor onderzoeksdoeleinden. Het RIVM doet op basis van de burgerwetenschapsdata onderzoek naar de kwaliteit van de sensoren. Het TNO ontwikkelt met de burgermetingen een prognose-tool om voorspellingen te kunnen doen van de luchtkwaliteit op wijkniveau.

Hollandse Luchten is een initiatief van de provincie Noord-Holland. Acht gemeenten in Noord-Holland doen mee aan de huidige meetperiode (2022-2023) van het project (zie Meetgroepen).

Als jij in een van deze gebieden woont kan je meedoen met het project. Neem hiervoor contact op met de relevante meetgroep. Je kunt lid worden van Hollandse Luchten op verschillende manieren. Er bestaat de mogelijkheid om (samen met buurtgenoten) een sensor te beheren. Ook kun je als lid van de meetgroep meedenken over meetvragen en het meetplan, deelnemen aan gemeenschappelijke data-analyse sessies en activiteiten organiseren met de meetgroep (op basis van de activiteiten menukaart). Via dit formulier kun je je aanmelden als lid van een meetgroep:  https://hollandse-luchten.org/aanmelden/. 

Alle data uit Hollandse Luchten is openbaar en beschikbaar om te downloaden en te analyseren. De bijeenkomsten in het project zijn publiek toegankelijk. In deze bijeenkomsten worden de doelen en meetvragen bepaald, de sensoren in elkaar gezet, en wordt er gezamenlijk data geanalyseerd. De bijeenkomsten bieden dus de mogelijkheid om meer te leren over luchtkwaliteit en het meten daarvan. Een overzicht van de verschillende bijeenkomsten is te zien in de agenda en de verslagen verschijnen achteraf bij nieuws. U kunt zich ook opgeven voor de nieuwsbrief van Hollandse Luchten waarin informatie verstuurd zal worden over het huidige project en updates vanuit onze partners of andere burgermeetnetwerken. 

Als er in jouw gemeente geen Hollandse Luchten meetgroep is, kun je naar publieke bijeenkomsten van andere meetgroepen komen. Mogelijk kan je bijdragen aan een van de bestaande meetvragen. Ook kan je zelf een meetvraag opstellen en met de open data aan de slag gaan. Daarnaast zijn er andere mogelijkheden om je meer te verdiepen in de kwaliteit van de leefomgeving. Op verschillende andere plekken in Nederland zijn er meetinitiatieven waar je bij aan kan sluiten. Kijk hiervoor op https://www.samenmetenaanluchtkwaliteit.nl/projecten.

Als je zelf wilt meten is het ook mogelijk om een sensor aan te schaffen. Instructies hiervoor staan op deze site: https://sensor.community/en/sensors/. Let op, deze sensorkit moet je zelf in elkaar zetten. Je kunt deze sensorkit vervolgens aanmelden op sensor.community. Kijk ook op https://www.samenmetenaanluchtkwaliteit.nl/zelf-meten-0/hoe-kan-ik-zelf-luchtkwaliteit-meten voor tips en tricks om zelf te meten.

Hollandse Luchten is begonnen in 2018 als pilot en heeft zich in de eerste fase ontwikkeld tot een burgermeetnetwerk met meetgroepen in de IJmond, Zaanstad en Amsterdam-Noord (Buiksloterham). Vanaf 2022 zijn er meetgroepen bijgekomen in Haarlem en de Gooi en Vechtstreek, zijn de meetgroepen in de IJmond en Zaanstad uitgebreid en is de pilot in Buiksloterham afgerond. De meetperiode in de nieuwe groepen start in het najaar 2022 en duurt tot eind 2023.

Tijdens de huidige meetperiode maken alle meetgroepen een meetplan op basis van meetvragen van de deelnemers. Hierin staat wat er nodig is om de opgestelde meetvragen te kunnen beantwoorden. De sensoren worden op die plekken opgehangen die bijdragen aan het meetplan. Na ongeveer drie maanden vindt een eerste data-analyse plaats. Na een jaar meten, vindt een afsluitende data-analyse en evaluatie van de meetperiode plaats. In de tussentijd faciliteert Hollandse Luchten de leden van de meetgroepen in het beantwoorden van hun meetvragen. 

Op dit moment loopt Hollandse Luchten tot eind 2023. Aan het einde van het jaar evalueren we de afgelopen meetperiode en kijken we of en hoe we verder kunnen.

Metingen over een langere periode zijn heel waardevol voor onderzoek. Maar ook bijvoorbeeld voor gemeenten om de luchtkwaliteitspatronen in kaart te brengen.

We hebben de afgelopen jaren een goed werkende methode opgesteld en kijken nu hoe we deze na 2023 kunnen blijven inzetten. Op wat voor manier, daar gaan we het komende jaar invulling aan geven.

Het RIVM monitort de luchtkwaliteit onder andere om te kijken of beleid op het gebeid van luchtkwaliteit effect heeft, en om beleidsmakers informatie te geven waar de knelpunten zitten. 

Om de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren is door het voormalige ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) opgezet. In het NSL werken de Rijksoverheid en decentrale overheden samen om te zorgen dat Nederland overal aan de grenswaarden voor fijnstof en stikstofdioxide zal voldoen. Zie voor meer info de RIVM monitor voor het NSL.

Daarnaast is in 2020 ook het Schone Luchten Akkoord geïnitieerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het doel van het Schone Lucht Akkoord is om de luchtkwaliteit in Nederland permanent te verbeteren. Het is een akkoord tussen Rijk, provincies en een groot aantal gemeenten. Samen streven de deelnemende partijen naar een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 ten opzichte van 2016.

Inmiddels hebben alle 12 provincies en al 90 gemeenten het akkoord getekend. Gemeenten die het akkoord nog niet hebben ondertekend maar wel willen meedoen kunnen zich op elk moment  aansluiten bij het Schone Lucht Akkoord. Meer informatie vind je hier: https://www.schoneluchtakkoord.nl

Het is mogelijk om contact op te nemen via het contactformulier. We streven ernaar binnen een week antwoord te geven. Je kan je vraag ook stellen op het forum van Samen Meten.

Pers?

Persverzoeken zijn welkom bij Emma Schep, van maandag tot en met donderdag bereikbaar via onderstaand e-mailadres: emmas [at] waag [dot] org.