In Zalencentrum De Jansheeren in Heemskerk kwamen op 15 november ongeveer 30 mensen bijeen om de meetresultaten van het afgelopen jaar bij Hollandse Luchten te bespreken. In de zaal zitten leden van Hollandse luchten, Hollandse Helden, coördinatoren van de meetgroepen, wethouders en ambtenaren van IJmondgemeenten en de provincie Noord-Holland, maar ook gezondheidsexperts van de GGD en RIVM, de Omgevingsdiensten IJmond en Noordzeekanaalgebied en twee journalisten van onderzoeksplatform Investico. Tekenaar Danibal zorgt voor getekend live verslag van de avond. Een zeer uiteenlopend gezelschap, maar alle deelnemers deelden een buitengewone interesse voor de luchtkwaliteit in de IJmond.
Pieter Out, projectleider van Hollandse Luchten bij de provincie Noord-Holland, verzorgt het welkomstwoord. Hierin geeft hij aan dat de provincie achter de doelstelling van Hollandse luchten staat. Hij feliciteert de leden met de geweldige inzet en alles wat er tot nu toe bereikt is. Hij kijkt er naar uit om in 2024 door te gaan met Hollandse Luchten.
Hester Volten, luchtkwaliteitsexpert bij het RIVM en burgerwetenschap en Jeroen Silvis, data-analist bij de provincie Noord-Holland zijn vandaag aanwezig om te reageren op de presentaties en advies te geven over het Hollandse Luchten-onderzoek in de toekomst. Sylke van Duijnen en Annabel Thomas van Waag Futurelab leiden de avond.
Presentatie van Jos over bronbepaling
Jos presenteert als eerste zijn bevindingen over de data uit de IJmond. Hij deelt mee dat hij geen data-analist is, maar dat is precies de bedoeling van Hollandse Luchten: mensen zelf in staat stellen om hun data te analyseren. Jos legt uit hoe je door middel van windrichting de fijnstofuitstoot van een bron kunt bepalen. Als je een bron hebt waarvan jij vermoed dat deze fijnstof uitstoot, kun je dat controleren door hier sensoren omheen te plaatsen. Met behulp van windrichting kun je vervolgens zien wat de sensoren rondom de bron aangeven. Dat kan je dan weer aftrekken van de sensoren na de bron. Jos gebruikt hiervoor de winddata van Buienradar, die best nauwkeurig is. Je moet de data van de ene sensor van de andere sensor aftrekken omdat dat gaat over de achtergrondwaarde van het fijnstof, zo kan je zien wat je bron extra uitstoot boven op de achtergrondwaarde.
Jos heeft zelf een bron in zijn buurt die hij kan zien met zijn sensoren. Vanwege het tijdstip waarop de uitstoot plaatsvindt denkt hij dat dit iemand is die hout stookt. De fijnstofpiek is vaak aan het einde van de middag te zien, vermoedelijk als iemand thuiskomt van zijn of haar werk. Jos heeft zijn metingen in een schrift bijgehouden. De aanwezigen zijn nieuwsgierig naar deze aantekeningen. Hester van het RIVM is positief over de aanpak van Jos. “Je kan pas wat met deze data in combinatie met observatie van de bewoners”, zegt zij. Als het bijvoorbeeld ruikt naar een open haard, kan je dat weer verbinden aan je metingen. Jeroen (data-analist van de provincie) sluit zich hierbij aan en is benieuwd naar de aantekeningen van Jos. De presentatie van Jos is hier in zijn geheel te zien.
Presentatie van Gerard over handelingsperspectief en toekomstperspectief
Gerard is de tweede presentator van de avond. Hij wil de aandacht vooral leggen bij het handelingsperspectief en vraagt de provincie hoe dat kan worden geboden Gerard vertelt over een gebeurtenis op 8 september. Op die dag vond er een vuurwerkshow plaats in Heemskerk.
De sensor op het gemeentehuis van Heemskerk liet een grote piek zien op die 8 september. Het leek voor de hand liggend dat die van het vuurwerk afkomstig was, maar dit bleek niet het geval. Gerard en Annabel hadden de bevinding gepost op het Samen Meten Forum. Uit informatie van andere forumgebruikers bleek dat sensoren door het hele land op die datum een piek lieten zien. De bron leek niet afkomstig van de vuurwerkshow, maar van de zee. Wat was hier aan de hand? Is er een boorplatform dat vervuilt of iets affakkelt?
Het punt is, zegt Gerard, je hebt veel data en tools, maar hoe interpreteer je het? Hoe ga je mensen boeien en binden? Gerard wijst nog op een aantal dingen die daarbij kunnen helpen. Bij de Datawerkplaats in Utrecht wordt een onderzoek uitgevoerd naar de succesfactoren van Citizen Science. Gerard roept op om de enquête van de Datawerkplaats in te vullen. Als onderdeel van Hollandse luchten is nu gestart met een pilot houtstook meten. Dit zou misschien een stap kunnen zijn waarbij het handelingsperspectief dichterbij komt, zegt Gerard. Je kan Gerards presentatie hier in zijn geheel inzien.
Reacties uit de zaal
Hester reageert op de presentatie en op de onverklaarbare fijnstofwolk die op 8 september in het hele land werd gemeten. Het zou kunnen dat die is veroorzaakt door ozon, stelt Hester. Er was voor die dag ook een Smogalert afgegeven door het RIVM, weet Hester. Wellicht niet zo’n goede dag om vuurwerk af te steken. Ze is enthousiast over Gerards presentatie: “We ontdekken nu echt wat deze sensoren wel en niet kunnen.” Jeroen sluit zich daarbij aan: “blijf vooral meten”.
Pieter (projectleider Hollandse Luchten bij de provincie Noord-Holland) reageert op Gerard zorg over het handelingsperspectief. We hebben dit jaar heel wat technische vooruitgang geboekt, nu moeten we vooruitgang boeken in het gesprek over de data. We zijn op een niveau waar we eerder niet waren. Voor de evaluatie van het Luchtmeetnet worden nu ook leden van Hollandse luchten uitgenodigd. Ook werkt Hollandse luchten via Globe samen met scholen.
Milieuwethouder Brigitte van den Berg van Beverwijk is voorstander van Gerards verzoek om ook een sensor op het gemeentehuis in Beverwijk te plaatsen. Zij ziet de data van Hollandse luchten als een kans om de politiek te informeren. Haar collega-wethouder Ani Zalinyan van Heemskerk ziet het als een taak voor de politiek om iets met de meetresultaten te gaan doen. Dat zou ook kunnen helpen met het boeien en binden van mensen. Zij moeten weten dat zij niet alleen voor zichzelf meten, maar dat er naar hun metingen gekeken wordt. De vraagstukken waar de leden van Hollandse luchten mee bezig zijn, zijn ook vraagstukken voor de gemeente, aldus Zalinyan.
Programma gezondheid en luchtkwaliteit
Na de pauze vertelt wethouder Van den Berg over het programma gezondheid en luchtkwaliteit van de gemeenten Heemskerk, Beverwijk en Velsen. Deze gemeenten hebben dit programma samen via de Omgevingsdienst IJmond vastgesteld. Hierin staan maatregelen die de IJmondgemeenten willen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Het gaat onder andere over verkeer, scheepvaart, industrie en houtstook.
In het licht van het RIVM-rapport rondom de invloed van Tata Steel op de gezondheid van de inwoners wordt dit programma nu geactualiseerd. De gemeenten Velsen, Heemskerk en Beverwijk nodigen de aanwezigen nu uit om in kleine groepen te spreken over hun zorgen over de luchtkwaliteit in hun gemeente.
Kleine groepen
Punten die in de groepen besproken zijn:
- Houtstook; weten mensen dat zij door houtstook invloed hebben op de Volksgezondheid?
- Tata Steel; Wat zouden wij kunnen doen om betere handhaving mogelijk te maken?
- Wat zou helpen om de groep leden van Hollandse Luchten te vergroten?
- Kan meten helpen om het vertrouwen van de inwoners in de gemeente te vergroten?
- Vuurwerk en de invloed op luchtkwaliteit is een ingewikkeld punt voor verschillende gemeenten. Mensen hechten waarde aan vieren door middel van vuurwerk, maar mensen hechten ook waarde aan een gezonde leefomgeving. Net als bij houtstook; daar zijn veel verschillende meningen over, en het is lastig voor de gemeente om te bepalen wat een inwoner achter de voordeur doet. Misschien zit er meer winst in investeren in bewustwording. Mensen weten vaak niet wat houtstook doet voor de gezondheid.
- Het gaat ook over bomen en natuur en luchtkwaliteit, de natuur heeft net zo goed last van slechte luchtkwaliteit als mensen. Bomen nemen geen fijnstof op.
- Ultrafijnstof van Schiphol is moeilijk te meten, je ziet het niet maar het is er wel.
Afb. 12 Je kan niet achter de voordeur kijken
Laatste vragen en opmerkingen
- Tata Steel; het zou mogelijk moeten zijn om op het terrein van Tata Steel te meten, op die manier kan je veel beter aan bronbepaling doen.
- De leden van Hollandse luchten willen meer doen met windrichting, zodat zij meer kunnen doen met bronbepaling. Windrichting is overigens beschikbaar via het Hollandse Luchten dashboard.
- Er wordt op dit moment gewerkt aan een kalibratiemethode voor de Sodaq sensoren, dit zou aan het einde van het jaar beschikbaar moeten zijn. Op dit moment kan je zo Sodaq sensoren heel goed met sensoren van hetzelfde merk vergelijken, de afwijking is bij deze sensoren ongeveer gelijk. Dus als je bij een sensor voor de bron en bij een sensor na de bron een verschil meet, zou je dit verder kunnen onderzoeken als een betrouwbare indicatie.
- Een tip uit de zaal; een netwerk zoals Hollandse luchten zou ook zeer geschikt zijn om geluid te meten met sensoren. Hiervoor is onder de vlag van Hollandse Luchten al een pilot mee gedaan in de Gooi- en Vechtstreek.
- Tot slot melden deelnemers dat het heel interessant zou zijn om de kennis en kunde van de verschillende meetgroepen op het gebied van data-analyse te bundelen en zo beter te benutten.
Afsluiting
Alle leden van Hollandse Luchten die dit jaar hebben gemeten, wordt gevraagd om de eindevaluatie in te vullen, via deze enquête. Door middel van de resultaten van deze enquête kan het team van Hollandse Luchten het meetjaar 2023 evalueren en samen het plan voor volgend jaar ontwerpen.
Begin 2024 zal er op alle locaties weer een meetplanbijeenkomst plaatsvinden. Dan worden alle leden weer uitgenodigd, en kunnen we indien gewenst weer nieuwe leden werven.
Hieronder vind je alle presentaties van de bijeenkomst achter elkaar. Wil je ook op de hoogte blijven van Hollandse Luchten in de IJmond? Meld je dan hier aan als lid, of abonneer je op de nieuwsbrief.