Op woensdagavond 8 februari vindt de eerste data-analyse van de nieuwe meetperiode in de IJmond plaats in Cafe de Zon, te Wijk aan Zee. Ongeveer 20 leden van Hollandse Luchten uit IJmuiden, Velsen, Beverwijk, Heemskerk en Wijk aan Zee komen samen met experts om de data te analyseren die sinds november 2022 is opgehaald. Helaas hebben we door netwerkproblemen van SODAQ minder data op kunnen halen dan verwacht. Gelukkig is een nieuwe software-update is beschikbaar waardoor de geüpdatete SODAQ AIRs nu consistent data doorgeven. Gerard van Zelst, Hollandse Held in Beverwijk, geeft tijdens de avond nog een korte demonstratie hoe je de SODAQ AIR kunt updaten.
De data-analyse
Dan is het woord aan Gerda Edelman, data-analist bij de Provincie Noord-Holland. Zij legt uit hoe men van de ruwe data tot een data-analyse komt. Zie ook de presentatie van Gerda van 8 februari, onderaan dit bericht bijgesloten. Gerda gebruikt tijdens de bijeenkomst een zelfgemaakt dashboard in Microsoft Power BI, waarmee ze visualisaties en vergelijkingen kan maken van de data. Zo zien we onder andere de locatie van de sensoren op de kaart en de verdeling van sensoren per gemeente (figuur 1).
Vervolgens zien we de gemiddelde fijnstofwaarde (PM2,5) per gemeente in de IJmond (figuur 2, midden onder). Deze is volgens onze data iets hoger in Velsen dan in Heemskerk en Beverwijk. Helaas ontbreken vanaf oktober de weergegevens van het KNMI voor de IJmond, en kunnen we tijdens de bijeenkomst geen windroos maken met de data (figuur 2, midden boven). Meestal wordt deze data achteraf ingevuld. Een bewoner steekt zijn hand op om hier achteraan te gaan bij het KNMI.*
Temperatuur, wind en vuurwerk
Ook zien we de meetgegevens uit de IJmond over de tijd weergegeven (figuur 2, links onder). Hierbij valt de periode tussen 20 en 26 januari op vanwege de hoge meetwaarden: PM2,5 komt boven de 100 microgram per kubieke meter uit. Als we inzoomen zien we dat de PM2,5-waarden zich langzaam hebben opgebouwd vanaf 22 januari tot een piek op 25 januari. Hester, luchtkwaliteitsexpert van het RIVM geeft hiervoor een mogelijke verklaring: in die periode was het behoorlijk koud. Koud weer valt vaak samen met oostenwind. Deze wind gaat lang over land, en neemt veel fijnstof mee vanuit het buitenland. Als het daarna redelijk windstil is, dan blijft deze fijnstof hangen en bouwt het in een paar dagen tijd verder op. Mogelijk komt hierbij nog het feit dat er meer mensen stoken, door de hoge energierekeningen van tegenwoordig. Open haarden zijn de grootste individuele bron van fijnstof in Nederland.
Op 1 januari is ook een piek te zien door het vuurwerk dat tijdens oud en nieuw afgestoken is. Hierbij komt meestal veel fijnstof vrij. Maar als we de piek van eind januari vergelijken met de piek van oud en nieuw, dan lijkt die laatste lager. Dit verklaart Hester met het feit dat er tijdens de jaarwisseling in Nederland gemiddeld windkracht 5 was. Hierdoor werd het fijnstof snel weggeblazen. Wanneer je kijkt naar de relatieve hoeveelheid fijnstof die nacht, dan was deze wel net zo hoog als andere jaren met oud en nieuw. Tijdens oud en nieuw in 2020 en 2021 was de (relatieve) piek ook aanwezig, maar wel ongeveer de helft lager door de lockdown.
Verbanden en afwijkingen
Op het derde tabblad vinden we een grafiek waarbij de correlatie tussen de meetwaarden van de SODAQ AIRs en die van het dichtstbijzijnde officiële Luchtmeetnet-stations (LML) wordt getoond (figuur 3). Hier zien we een redelijk lineair verband, maar geen perfecte correlatie. Hester geeft aan dat dit past in de lijn der verwachtingen. We hebben nog niet genoeg data verzameld om te kunnen zeggen dat de sensoren (individueel) betrouwbaar zijn, maar we kunnen ook (nog) niet zeggen dat ze niet betrouwbaar zijn. We zien dat de SODAQ AIRs structureel hetzelfde afwijken van de officiële metingen (figuur 3, midden onder). Hier wordt op dit moment onderzoek naar gedaan door onze Data Science werkgroep.
Het blijft lekker puzzelen met z’n allen binnen Hollandse Luchten. Het RIVM, de provincie Noord-Holland, Waag Futurelab en de burgerwetenschappers, proberen het allemaal samen uit te zoeken en we hebben nog geen eenduidig antwoord. Het is belangrijk om in zo’n vroeg stadium de data te analyseren om problemen vroeg op te sporen, maar veel antwoorden kunnen we alleen vinden door nog meer data te verzamelen. Dit zien we ook terug op het laatste tabblad van de BI Power tool, waar de fijnstof gemiddelden per uur en dag worden getoond (figuur 4). Hier is nog geen duidelijk patroon uit af te lezen. Dit komt doordat we pas een relatief korte periode data hebben verzameld en incidenten, zoals oud en nieuw of koude perioden, het plaatje kunnen vertekenen. Aan het eind van de meetperiode, in november 2023, zal weer een data-analyse bijeenkomst georganiseerd worden. Dan hebben we meer data verzameld om antwoord te kunnen geven op de meetvragen van de leden.
Vervolgstappen
In de komende maanden kunnen we verschillende activiteiten faciliteren om de doelstellingen van Hollandse Luchten te bereiken. We vroegen de leden tijdens het tweede deel van de bijeenkomst: waar willen jullie nog meer over weten (kennis delen)? Wie willen jullie nog meer spreken (dialoog voeren)? En wat willen jullie doen (handelingsperspectief verbeteren)?
De leden willen onder andere nog in gesprek met de drie IJmond-wethouders (Heemskerk, Beverwijk en Velsen). De drie wethouders waren voor deze avond uitgenodigd, maar moesten helaas afzeggen vanwege ziekte. Met het RIVM, TNO en de omgevingsdiensten willen de leden kijken hoe we onderling kennis kunnen delen en kunnen werken aan brondetectie. Hierbij is het van belang om toegang te krijgen tot weerdata. De leden brainstormen welke andere platformen naast het KNMI, hiervoor een goede bron zijn. Suggesties waren: Meteoconsult, of Weather-on-the-Web (WOW). Een van de leden heeft zelfs zijn eigen weerstation gekoppeld aan zijn SODAQ AIR. Genoeg nieuwe ideeën en input dus voor het vervolg van de meetperiode. We nodigen iedereen uit om het gesprek voort te zetten op het Samen Meten Forum. En wil je iets organiseren voor jouw meetgroep? We helpen je graag om dit te faciliteren. Neem contact op met support@hollandse-luchten.org.
*Er is navraag gedaan over de ontbrekende informatie van het KNMI in IJmuiden. Het KNMI liet het volgende weten over de ontbrekende data:
“De temperatuur- en vochtigheidsmetingen van station IJmuiden zijn in 2001 gestopt. Wijk aan Zee meet deze elementen wel. Op station Wijk aan Zee wordt geen windrichting en windsnelheid gemeten.”
Voor het BI Powerdashboard dat zal worden gelanceerd, is daarom besloten de data van de stations IJmuiden en Wijk aan zee samen te voegen.