Start je eigen meetgroep

Nederland is een dichtbevolkt land met veel verschillende belangen als het gaat om ruimte om te wonen, werken en ontspannen. Meestal leeft er daarom in het publieke domein een zorg of vraag over de leefomgeving. Bijvoorbeeld over luchtkwaliteit, geluidskwaliteit, of waterkwaliteit. Ga eens met je buren of collega’s in gesprek over welke zorgen er leven en bedenk wat hierbij de tastbare, meetbare problemen kunnen zijn.

Doe onderzoek naar wat er al is op Europees, nationaal, regionaal en lokaal niveau aan wet- en regelgeving. Wie maakt het beleid en hoe wordt dat uitgevoerd en gemonitord? Een goed startpunt is de Omgevingswet en het bijbehorende Omgevingsloket waarin alle regels en plannen van gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk over de fysieke leefomgeving. Daarnaast zijn er ook (vrijblijvende) initiatieven voor een betere leefomgeving, zoals het Schone Lucht Akkoord met mogelijkheden voor (co)financiering.

Iets verbeteren aan de leefomgeving gaat makkelijker als je samenwerkt. Voor het vormen van de meetgroep kan je ervoor kiezen om te beginnen vanuit een bestaand netwerk, zoals de wijkraad, maar je kan ook zelf een groep oprichten door mensen te werven die jouw zorgen over de leefomgeving delen. Dit kan door een flyer in de buurt op te hangen, een bericht te plaatsen in de lokale krant of een mailtje rond te sturen in jouw netwerk. Er zijn verschillende platformen om vervolgens in contact te blijven met elkaar en bijeenkomsten te organiseren, zoals Kenniscloud of het Samen Meten Forum. 

Bepaal welke impact je wilt maken en hoe je dat wilt gaan doen en leg het vast in een meetstrategie. Breng in kaart welke kennis en vaardigheden er al is binnen de meetgroep en wat je nog mist om het doel te bereiken. Breng vervolgens in kaart wie er nog meer belang hebben bij dit aspect van de leefomgeving en je relatie tot die personen. Dit kunnen ambtenaren zijn bij de gemeente, maar ook bedrijven of kennisinstellingen.

Met de SMART methode kan je duidelijke onderzoeksvragen opstellen. Een SMART vraag is Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden. Iedereen in de meetgroep kan zijn of haar eigen vraag opstellen. Maak de vragen specifiek met de vijf W’s (Wat, Wie, Waar, Wanneer, Waarom), meetbaar door het te kwantificeren, acceptabel binnen de maatschappelijke kaders, realistisch met de beschikbare kennis en technologie en tijdsgebonden door een afgebakende periode, bijvoorbeeld een jaar te nemen voor het beantwoorden ervan.

Deze stap zal in veel gevallen samengaan met het opstellen van de meetvragen. Om namelijk te weten wat meetbaar en realistisch is, is het ook handig om te weten welke techniek en methoden beschikbaar zijn om de leefomgeving in kaart te brengen. In het meetplan schrijf je op wat, waar, en wanneer je gaat meten om de meetvragen te beantwoorden. Door de samenhang tussen de meetvragen in kaart te brengen, kom je er achter wat er precies voor nodig is om die vragen te beantwoorden.

Mogelijk heb je al sensoren tot je beschikking, die je meetvragen en plan hebben geïnformeerd, zoals bij Hollandse Luchten. Maar je kan ook hele open vragen hebben gesteld en er vervolgens de benodigde techniek bij zoeken of zelf bouwen. Met smartphones kan je al veel dingen meten, maar zorg er wel voor dat de verzamelde gegevens kan bewaren en delen. Op GitHub vind je veel informatie over open source software en hardware. Als je zelf sensoren bouwt, helpt het om deze te (laten) kalibreren naast een officieel meetstation. Zo weet je later beter wat de data betekent en kan je dit ook makkelijker vergelijken met de data van officiële meetpunten.

Om te begrijpen wat de data betekenen helpt het om een platform te hebben waar je de gegevens kunt controleren en openen, zoals een datavisualisatie of dashboard. Het RIVM ontwikkelde hiervoor het Samen Meten dataportaal en de Samen Analyseren Tool. Het platform moet ook context bieden, zodat mensen inzicht kunnen krijgen in de betekenis van de resultaten. Dit kan je ook doen door een gezamenlijke data-analyse bijeenkomst te organiseren voor de meetgroep en anderen die betrokken zijn bij het onderwerp.

Na het beantwoorden van de meetvragen, is de volgende stap: actie ondernemen. Er zijn waarschijnlijk vervolgstappen nodig om de gewenste impact uit de meetstrategie te bereiken. Door bewustwording te creëren over het probleem op basis van de metingen kan je bijvoorbeeld gedragsverandering teweegbrengen of beleid beïnvloeden.

Evalueer de meetperiode tegen de van tevoren bedachte meetstrategie en het meetplan. Heb je de meetvragen kunnen beantwoorden en het gezamenlijke doel bereikt? Of moet je nog meer meten om daar te komen? Zijn er nieuwe vragen ontstaan op basis van de metingen? Zie dit stappenplan als een iteratief proces: je kan dit blijven herhalen om te werken aan een gezonde fysieke leefomgeving.