We kunnen niet langer om burgerwetenschap heen als we de luchtkwaliteit in Noord-Holland echt willen verbeteren.” Dat zei Jeroen Olthof, gedeputeerde Gezonde Leefomgeving, tijdens de National Citizen Science Expo die op 2 oktober 2025 plaatsvond in Amsterdam. Hij riep op tot nog meer samenwerking tussen inwoners, bedrijven en overheid. “Alleen door met z’n allen aan de slag te gaan, kunnen zorgen dat inwoners er weer op vertrouwen dat de lucht die zij inademen schoon is – en dat de overheid en bedrijven hun best doen om deze daadwerkelijk te verbeteren.”
“Grafietregens waren een wake-upcall – nu is het tijd voor actie”
De grafietregens van 2018 boven Noord-Holland waren het startschot voor een nieuwe aanpak. “Toen werd duidelijk dat we niet alleen als overheid verantwoordelijk zijn, maar dat we samen met inwoners en bedrijven oplossingen moeten vinden”, aldus Olthof. De provincie Noord-Holland heeft toen alle partijen bij elkaar gebracht die daar goed over kunnen adviseren. Zo is de samenwerking tussen het RIVM, TNO, en Waag Futurelab ontstaan. In 2018 werd begonnen door samen met bewoners metingen met zelfgemaakte open source sensoren te doen. Imme Ruarus, hoofd van Waag’s Smart Citizens Lab, “Daarbij brachten we bewoners en wetenschappers bij elkaar, ieder met eigen expertise en kennis. Juist die verbinding is zo belangrijk want die verschillende soorten kennis vullen elkaar aan.” Een van de initiatiefnemers, Gerard van Zelst, plaatste destijds een sensor op het gemeentehuis van Heemskerk. “We zagen een enorme piek in uitstoot aan het einde van de feestweek. Onze eerste gedachte ging uit naar het vuurwerk. Maar die piek bleek niet alleen in Heemskerk, maar in heel Nederland. Later bleek: het was het verbranden van gassen die vrijkomen bij aardgaswinning, aardolieproductie en olieraffinage op de Noordzee. Zo zie je maar dat lokale en nationale metingen elkaar goed aanvullen.”
Eline Verhoeven van het RIVM bevestigt dat burgerwetenschap essentieel is voor zowel gezondheid als milieu. “Inwoners stellen de juiste vragen: ‘Waar komen die pieken vandaan? Wat betekent dit voor mijn gezondheid?’ Die input helpt ons om goed advies te geven en daarin echt mee te nemen wat er leeft. Met dat advies maakt de overheid dan beleid’.
Burgermetingen meenemen in beleid
Olthof benadrukt dat transparantie en actie hand in hand gaan: “Als inwoners meemeten, verwachten ze terecht dat we iets doen met de resultaten. Dat vraagt om een gezamenlijke inzet van overheid, bedrijven en burgers. Het is nog toekomstmuziek, maar Hollandse Luchten laat zien dat dit kan. Laten we kijken hoe we die samenwerking nog verder vorm kunnen geven. Het RIVM sluit zich hierbij aan: “Citizen science mag geen project zijn dat na een paar jaar stopt. Het moet structureel onderdeel worden van hoe we luchtkwaliteit monitoren en verbeteren.” Ruarus ziet daarin al ontwikkelingen: “De provincie NH zie ik al de kennis van bewoners in beleidsprocessen inzetten. Bijvoorbeeld bij de evaluatie van het Luchtmeetnet recentelijk.”
Olthof kijkt vooruit: “We betrekken nog meer partijen en gaan door tot we écht resultaat zien. Want schonere lucht maken we niet alleen – we maken het samen.” Van Zelst vult aan: “De kracht zit in de betrokkenheid van inwoners. Zij zien wat er speelt en willen meedenken. Dat is precies waarom deze aanpak werkt.”
Meedoen? Inwoners, bedrijven en organisaties die willen bijdragen aan schonere lucht in Noord-Holland, kunnen zich melden via https://hollandse-luchten.org/aanmelden/