Op dinsdag 10 december vond de eerste dataverkenning van Hollandse Luchten plaats in Dorpshuis De Moriaan in Wijk aan Zee. Deelnemers uit de regio IJmond kwamen bij elkaar om de eerste data van Hollandse Luchten samen te verkennen. Judith, project coördinator en hoofd Smart Citizens Lab bij Waag, opende de avond met een uitleg over het project en de tijdlijn van Hollandse Luchten tot nu toe. Ook kwam het vertrek van de Noord-Hollandse gedeputeerde Adnan Tekin aan bod. Judith gaf aan dat deze situatie juist laat zien waarom Hollandse Luchten zo’n belangrijk project is. Bewoners kunnen zélf luchtkwaliteit meten en zijn niet afhankelijk van officiële instanties. Aan het einde van de avond konden bewoners vragen stellen aan Jeanot van Belkom van de Provincie Noord-Holland over de situatie.
Kennismaking met Hollandse Helden
De Hollandse Helden spelen een belangrijke rol binnen Hollandse Luchten. Onder begeleiding van Teska (Waag) stelde de Hollandse Helden zichzelf voor en vertelden waarom ze betrokken zijn bij het project. De eerste Hollandse Held die aan het woord kwam was Jack uit IJmuiden. Volgens Jack is de grootste uitdaging data te verzamelen die het gesprek met Tata Steel helpen voeren.
Jiska uit IJmuiden is al lange tijd bezig met milieuproblematiek. Volgens haar is het doel om draagkracht van onderuit te genereren, zodat burgers op lange termijn zelf luchtkwaliteit kunnen meten. In plaats van dat deze handeling bij officiële instanties ligt.
Gerard uit Beverwijk heeft zelf een sensor gebouwd met luftdaten. Volgens hem is de volgende stap om samen na te denken over wat we met de data gaan doen. Ook Fred uit Wijk aan Zee vraagt zich af wat we met de data gaan doen. Fred heeft ervaring met het grafisch weergeven van data.
We zijn altijd opzoek naar nieuwe Hollandse Helden en de communities in de drie pilots kunnen op allerlei vlakken hulp gebruiken. Zo zijn we na de afronding van de eerste fase bezig met een meetstrategie voor distributie van een nieuwe lading fijnstofsensoren. Daarnaast zijn ook enkele NO2-sensoren klaar voor gebruik. Lijkt jou het leuk om meer betrokken te zijn bij het project?
Eerste blik op dataverkenning
De GGD Amsterdam en het RIVM deelde de eerste inzichten uit de verzamelde data van de regio IJmond.
De GGD Amsterdam verzorgt de metingen op de officiële meetstations van de Provincie Noord-Holland in de regio IJmond. Dave de Jonge, Senior Projectleider LO/Luchtkwaliteit, vertelde hoe de GGD Amsterdam een vergelijking maakt tussen enkele HoLu PM10 en PM2.5 sensoren en de officiële metingen op het meetstation De Banjaert in Wijk aan Zee. Zowel de ruwe als de door de RIVM gecorrigeerde uurgemiddelde concentraties zijn voor de afgelopen 6 maanden vergeleken. De EU heeft een voorschrift gemaakt hoe een dergelijke vergelijking wordt berekend. Dave gaf aan dat er ook gemiddelde concentraties zijn bepaald van een aantal sensoren. Daarin is te zien dat de verschillende gebieden (Wijk aan Zee, IJmuiden en Beverwijk) gemiddeld een herkenbaar beeld vertonen waarbij Wijk aan Zee een hoger gemiddelde heeft.
Ook gaf hij aan dat sensoren onderling (nog) te veel afwijken om binnen deze gebieden duidelijke verhogingen te herkennen. Zo meten 2 sensoren in Wijk aan Zee vlak bij elkaar gemiddeld 6 ug/m3 verschil over de afgelopen 6 maanden. Zonder een aantoonbare reden.
Hieruit zijn een aantal conclusies te trekken:
- De 3 sensoren die op dit meetstation staan zijn qua kwaliteit ongeveer gelijk;
- De correctie (‘kalibratie’) die het RIVM op de ruwe meetdata uitvoert geeft een aanzienlijke verbetering in de kwaliteit van de resultaten;
- Uit deze gemiddelde meetdata is (nog) geen conclusie te trekken over onderlinge individuele gemiddelde meetverschillen. Voorlopig lijkt het erop dat er (over 6 maanden) minimaal een verschil van om en nabij de 7 ug/m3 moet zijn om een verschil te kunnen ‘zien’ tussen 2 HoLu PM sensoren.
Hester Volten, wetenschappelijk onderzoeker luchtkwaliteit bij het RIVM vertelde hoe het RIVM citizen science ondersteunt en hoe zij momenteel de data van Hollandse Luchten analyseren. Welke data bevatten de datasets en wat kunnen we samen met deze data doen? Een van de doelen van het RIVM is het ontwikkelen van tools die de vragen van bewoners beantwoorden. Zo heeft het RIVM de tool Shiny Apps ontwikkeld. Deze tool werd nader uitgelegd in een van de sessies. Daarnaast geven de sensoren het RIVM ook nieuwe data waar het RIVM mee aan de slag kan gaan.
Dataverkenning binnen data analyse, Shiny Apps en ruimtelijke analyse
Vervolgens ging de dataverkenning van start. In 3 rondes bezochten de bezoekers 3 sessies: data analyse, training Shiny Apps en ruimtelijke analyse. Aan het einde van de sessies gaven de Hollandse Helden een samenvatting.
Data Analyse
In de sessie data analyse sessie werd de groep begeleid door zowel data, als luchtkwaliteitexperts van de provincie Noord-Holland en de GGD Amsterdam. Tijdens de sessie werd ook een visualisatie gepresenteerd waarin een eerste blik op de data werd gedaan. Op 28 augustus bleek een flinke piek te zien in de uitstoot van fijnstof bij de HoLu sensoren. Na enige checks van de data analisten werd dit vergeleken met andere sensoren door heel Nederland en werd duidelijk dat dit geen lokaal probleem was, maar door heel Nederland terug te zien was in de data. Hieraan voegde GGD Amsterdam toe dat er rond deze datum een smogalarm was afgegeven in heel Nederland.
Dave de Jonge van GGD Amsterdam legde uit dat bij hun analyses er een keer per maand een mens door alle data heen spit om te kijken of er rare waardes tussen zitten. Negatieve, of extreem hoge (onverklaarbare) ‘uitschieters’ worden hier uitgefilterd. Dit bracht een leuke discussie op gang over hoever je hierin kan gaan. Soms kan een hoge piek juist wel iets betekenen dat voor de situatie in IJmond erg nuttig kan zijn. Een andere keer kan het een op tilt geslagen sensor zijn die de data ‘vervuilt’. Vanuit de bewoners is er behoefte geuit aan een nadere analyse van de data waarbij de ‘foutieve’ of verdachte momenten samen met deskundige worden bekeken. Dave nodigde alle deelnemers uit om langs te komen bij het officiële station in Wijk aan Zee om te kijken hoe de officiële meetstations werken. Zaterdag 11 januari is het mogelijk op het meetstation in Wijk aan Zee te bezoeken. Meld je hier aan
Fred de Goede was aanwezig als Hollandse Held en benadrukte steeds dat de data niet het einddoel is, maar dat de volgende stap genomen moet worden. Wat gaan we doen met de data? Hoe gaan we deze gebruiken in de discussie? Hoe gaan we meer mensen hierover inlichten? Hij zag hierin zeker aanknopingspunten om op verder te gaan en stelde voor de vragen van de eerste sessies als input te nemen voor verdere analyse.
Tool training
Tijdens de tool training werd de Shiny App behandeld. In de tool kan je meerdere sensoren selecteren. Je kan dan ook zelf bepalen welke groepen sensoren je wilt vergelijken. Joost Wesseling, Sr. Scientist RIVM, gaf aan dat het waardevol is als je een groep sensoren kiest die min of meer tegelijk actief waren. Vervolgens kun je het gemiddelde per uur, dag of week aflezen. Een interessante mogelijkheid in de tool is het windroos. Hierbij kan je de gemiddelde concentratie zien in vergelijking met de windrichting. Zo was te zien dat zuidwest- en oostenwind tot stof leiden. Wanneer het hard heeft gewaaid kan zand ook een oorzaak zijn van de hoge concentratie. Een andere mogelijkheid om patronen te vergelijken is sensoren te analyseren die verder uit het Tata Steel gebied liggen. Wanneer deze sensoren dezelfde waardes hebben, ligt het dus niet aan de lokale bron. Een belangrijke conclusie uit de sessie was dat een goede analyse gedaan kan worden met voldoende data en consistentie van het beeld. Hollandse Held Gerard gaf aan dat de tool erg belangrijk is. Ook concludeerde hij dat de windroos een waardevolle maar uitdagende functie is. Neem de tijd om deze te bekijken voordat je deze gaat gebruiken. Deelnemers konden tot 14 december de tool gebruiken. Ook was het mogelijk om feedback te geven. Het RIVM maakt momenteel een laatste slag aan de tool. Deze is vanaf half januari weer openbaar via deze link.
Ruimtelijke Analyse
Tijdens de sessie ruimtelijke analyse kwam naar voren dat een fijnmaziger netwerk veel kan vertellen over de concentraties tussen de sensoren. Daarnaast stelde de bewoners voor om te meten bij parken, bomen en duinen om te zien wat voor effect dit heeft op de concentratie. Ook lijkt er een gat in de metingen bij Tata Steel. De eerste contacten zijn hiervoor gelegd om de sensoren op het Tata terrein te plaatsen. Meten rondom wegen en kwetsbare plekken zal daarnaast ook meer inzicht kunnen geven in de lokale luchtkwaliteit. Jack vertelde dat er nog veel onbekendheid is van de metingen. Het is nu een kwestie van leren spelen met de metingen.
Afsluiting
Aan het einde van de avond zijn de volgende stappen van het project toegelicht. Voor de slotbijeenkomst zal nog een vervolgsessie worden georganiseerd over dataverkenning. Aan het einde van de avond zijn de nieuwe fijnstof- en stikstofsensoren uitgedeeld. Deze zijn in de loop van afgelopen weken geïnstalleerd onder begeleiding van de Hollandse Helden en zullen de komende tijd te zien zijn om de online kaart. Deze nieuwe sensoren zorgen voor aanvullende data. Dit is van positieve invloed op de verkenning. Hoe meer data we verzamelen, hoe meer verbindingen we kunnen leggen.