In 2018 startte Waag in opdracht van de provincie Noord-Holland het project Hollandse Luchten waarbij de luchtkwaliteit gemeten wordt door burgers. Verspreid over vijf meetgemeenschappen in Noord-Holland hangen zo’n 200 HoLu-kits: open-source luchtkwaliteitssensoren die de fijnstofdruk meten. Deze sensoren zijn verspreid en worden beheerd door onze Hollandse Helden: betrokken deelnemers bij het project die nu in groepjes van twee een meetgemeenschap leiden. Wij zijn benieuwd hoe Hollandse Luchten er in iedere gemeenschap voor staat, dus in deze serie gaan we langs bij de lokale helden.
Op het strand van IJmuiden, met buiten de stromende regen, vindt het eerste gesprek plaats. Tegenover ons, in strandtent Zilt aan Zee, zitten de Hollandse Helden Jack Kuin en Ronald Weilers van meetgemeenschap IJmuiden en Velsen. We beginnen bij het begin: hoe zijn Jack en Ronald bij Hollandse Luchten betrokken geraakt? “Er was pizza en mooie woorden. Je kon je van tevoren opgeven als held, maar de bijeenkomst was ook open voor geïnteresseerden. Die scheiding is er nog steeds wel in het project”, aldus Jack. Hun motivatie? Ronald: “ik wilde wel weten hoe het er echt voor staat met de luchtkwaliteit in de regio.” Jack: “ik was op zoek naar iets leuks om te doen en dit paste bij mijn achtergrond in luchthygiëne.”
“Na de openingsbijeenkomst hebben we de sensoren in elkaar gezet in het anatomisch theater in de Waag. Daarna was het zaak om mensen te vinden die de sensor in hun achtertuin wilden ophangen. Dat was lastiger dan verwacht; het vinden van een eigenaar voor de sensor gaat vaak ‘via via’.” “We hadden er graag meer op willen hangen,” geeft Jack toe.
“Na de werving ga je de sensorpakketjes uitdelen, mensen mogen ze dan zelf in elkaar zetten. Je krijgt mensen die heel technisch geïnteresseerd zijn. Sommigen hakken zelfs voegen in hun gevel voor de bedrading,” legt Ronald uit. Jack voegt toe: “daarna gingen we bijeenkomsten organiseren bij BRAK! Daar kwamen ook weer nieuwe geïnteresseerden op af. Dit waren vooral sessies om de sensoren te testen, want we hadden nog geen concrete resultaten. Dat is nu nog steeds een beetje zo.” Maar beiden geven aan graag verder te willen met de technologie en met de data die we tot nu toe verzameld hebben. Want: meten is weten.
Hollandse Luchten is een nieuw samenwerkingsexperiment is tussen burgers, de provincie Noord-Holland, en andere betrokken partijen, zoals het RIVM. Het blijft soms zoeken naar hoe het vervolg eruit moet zien. Hoe ga je om met sensoren die kapot gaan? Repareren of gaan we een nieuwe sensor ontwikkelen? Wie beslissen daarover?
Dit was een tijdje terug te zien op de kaart, waar beide helden regelmatig op kijken. Ronald: “veel van de sensoren zijn stuk gegaan en we hadden lange tijd geen onderdelen om deze te repareren of het netwerk ontbrak. Dan gaan mensen afhaken.” Het project zit nu in een herstart. Jack: “op dit moment is er zoveel belangstelling voor het onderwerp dat je mensen goed kan enthousiasmeren.” Ronald: “zodra de technologie werkt, kan je interesse kweken door regelmatig contact te hebben met mensen. Ik stel dan voor om samen met mensen hun sensor te repareren, en dan ga ik er gewoon heen met mijn Hollandse Helden-koffertje.” Beiden vinden het belangrijk om een heldere doelstelling te kunnen communiceren naar deelnemers en geïnteresseerden en als burger meetnetwerk een serieuze gesprekspartner te worden voor de provincie.
Jack: “men is trots op de omgeving hier, de industrie én het strand. Het item luchtkwaliteit speelt onderhuids. Hollandse Luchten kan het gesprek toegankelijker maken; mensen een geïnformeerde mening laten vormen en een bereidheid om zich ergens hard voor te maken. Dan wordt het citizen science.”